ល្បែងកូនគោល អ្នកស្រុកខ្លះហៅថា “ល្បែងប្រដំ” ជាល្បែងរបស់មនុស្ស កម្លោះ ក្រមុំ ឬ ក្មេងជំទង់ តែងលេងនៅពេលទំនេរ នារដូវប្រាំង ឬ រដូវចូលឆ្នាំ។
ប្រដាប់លេង មាន ២ មុខគឺ ដំបង ឬ ទំពក់សំរាប់វាយ ឬ ប្រដំមួយមុខ, កូនគោល ឬ កូនប្រដំ មួយមុខ។ ដំបង ឬ ទំពក់ គេធ្វើពីគល់ឬស្សីព្រេច ឬ គល់ពីងពង់ ទំហំប៉ុនកដៃក្មេង មានដងស្រលួត គល់ក្រងក់។ កូនគោល ឬ កូនប្រដំ គេធ្វើពីឈើសាច់ស្ពោតៗ ស្រាលៗ មានឈើរលួស ឬ គរជាដើម។
ល្បែងនេះមាន ប្រណមតឹងណាស់ គឺពេលកំពុងប្រយុទ្ធ ដណ្តើមកូនគោល ឬ កូនប្រដំគ្នា គេតម មិនអោយ អ្នកវាយទាំងសងខាង យកដៃចាប់កូនគោល ឬ កូនប្រដំនោះ បោះទៅទីរបស់ខ្លួនទេ គ្រាន់តែទាត់នឹងជើងបាន។ បើខាងណាម្នាក់យកដៃចាប់ កូនគោល ឬ កូនប្រដំ គេទុកការនោះជាអសារបង់ ត្រូវយកកូនគោល ឬ កូនប្រដំ ទៅកែសារជាថ្មី។ មួយទៀត គេតម មិនអោយ អ្នកវាយទាំងសងខាងឈរ ឬ រត់ទៅដណ្តើម យកកូនដល់ទីទេរ ត្រណមខាងក្រោយនេះ អ្នកលេងគេប្រយ័ត្នណាស់ ព្រោះដើរខុសត្រណមនេះ រមែងមានគ្រោះថ្នាក់។
ល្បែងនេះ គេយកចាញ់ឈ្នះគ្នា ត្រង់ការដែលគូរប្រយុទ្ធ ដណ្តើមយកកូនគោល ឬ កូនប្រដំ អោយចូលទៅដល់ចុងទីរបស់ខ្លួនបាន។ បើខាងណាគេវាយកូនគោល ឬកូនប្រដំចូលទីខាងគេបាន ឈ្មោះថាគេមានជ័យជម្នះ ហើយគេលេងសារជាថ្មីឡើងវិញ ត្រាតែដល់ពេលឈប់លេង ទើបគេយកចំនួនលើក ដែលឈ្នះចាញ់ នោះមកគិតមើល អោយដឹងថា ខាងណាឈ្នះប៉ុន្មានលើក ខាងណាចាញ់ចំនួនប៉ុន្មានលោក គឺឈ្នះប៉ុន្មាន ទល់និងចាញ់ប៉ុន្មាន តែគ្រាន់តែជាកិត្តិយស ឥតមានស៊ីសង ជាវត្ថុអ្វីទេ។
តាមសេចក្តីអោយការណ៍ខ្លះថា ល្បែងនេះនៅស្រុកខ្លះ គេយកស្រកីដូងយកមកឆ្មូល ចងអោយមូលធ្វើជាកូនបាល់ ហើយគេទាត់ដោយជើង។ របៀបយកចាញ់ យកឈ្នះ ប្រហែលគ្នានឹងកូនគោលឈើ ដែលវាយដោយដំបងនោះដែរ។
ល្បែងនេះជាល្បែង របស់ខ្មែរសម័យបុរាណ ដែលរាប់ចូលក្នុងពួកកីឡាសល់ទាត់ បាល់ទះ កូនឈ្លី ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះបាន។ កូនគោល ឬ កូនប្រដំ មានពីរបែប៖ ១ បែបសំរាប់លេងក្នុងវេលាថ្ងៃ ១បែបទៀតសំរាប់លេង ក្នុងវេលាយប់។ បើលេងវេលាថ្ងៃ គេយកឈើរលួស ឬ គរមកកាត់ជាកង់ៗ ហើយលុបជ្រុងធ្វើអោយមូល ហាលថ្ងៃអោយស្ងួត ហើយយកទៅវាយលេង។ បើលេងវេលាយប់ គេយកឈើរលួស ឬ គរ ដែលកាត់ជាកង់ៗ នោះ ដុតភ្លើង អោយឆេះចេញរងើក ហើយយកទៅវាយលេង អោយមើលទៅឃើញ ក្រហមឆ្អៅ ធ្លោចុះធ្លោឡើង តាមរយ:ដែលវាយទៅមក។ កូនគោលភ្លើង ស្រុកខ្លះគេលេងជាការ កំសាន្ត ស្រុកខ្លះគេលេងជា ការបណ្តេញខ្មោចបិសាច ក្នុងពេលស្រុកកើតជំងឺ។ ទីកន្លែងលេង គេច្រើនយកទីដីវាល ឬ ចំការ ដែលមានទំហំធំទូលាយ ស្អាតល្អ ឬ បើមានផ្លូវថ្នល់ ធំវែងទូលាយ ជាទីកន្លែងស្ងាត់ ជួនកាលគេក៏យក ជាទីលេងខ្លះដែរ។
ល្បែងនេះគេចែកមនុស្ស អ្នកលេងជាពីរពួក មានចំនួនស្មើគ្នា យ៉ាងតិចពី ២ ឬ ៤ អ្នកឡើងទៅ បើអ្នកលេងមាន ប្រុសផង ស្រីផង ប្រុសលេងជាមួយប្រុសក៏បាន ស្រីលេងជាមួយស្រីក៏បាន ស្រីម្ខាងប្រុសម្ខាងលេង ជាមួយគ្នាក៏បាន។ ពេលលេងគេគូស ដីចំកណ្តាលទីជាស្នាម ហើយគេយកភ្លឺស្រែ ឬ ចំការ ឬក៏ដោត តម្រុយម្ខាងៗ ខាងឆ្វេងដៃរបស់គេ ធ្វើជាគ្រឿងចំណាំ បើអ្នកលេងសុទ្ធតែប្រុស គេអោយប្រុស២នាក់ ឈរចំស្នាមនោះ បើអ្នកលេងសុទ្ធតែស្រី គេអោយស្រី២នាក់ ឈរចំស្នាមនោះ បើអ្នកលេង ស្រីម្ខាង ប្រុសម្ខាង គេអោយប្រុសម្នាក់ ស្រីម្នាក់ឈរចំស្នាមនោះ បែរមុខរកគ្នា ហើយបណ្តារអ្នកទាំងពីរនោះ ម្នាក់កាន់កូនគោល ឬ កូនប្រដំ មកដាក់ត្រង់កណ្តាលស្នាមគូសនោះ ទើបអ្នកទាំងពីរនោះ គេកាន់ចុងដំបង ឬទំពក់ ១ ម្នាក់ លើកគល់ឡើងប្រទាស់គ្នា ហៅថា “កែ” គឺវាយលៗ ផ្លាស់ប្តូរគ្នា ពីស្តាំទៅឆ្វេង ពីឆ្វេងទៅស្តាំ ចំនួន ៣ដង ហើយអ្នកកែ ទាំងពីរអ្នកនោះ សុទ្ធតែលួចល្បក់គ្នា វាយកូនគោល ឬ កូនប្រដំនោះ ពីស្តាំទៅឆ្វេង របស់ខ្លួន ដើម្បីអោយកូនគោល ឬ កូនប្រដំនោះ រត់ទៅកាន់ទីខាងឆ្វេងជានិច្ច ដែលគេទុកជាទីរបស់គេ រៀងខ្លួន។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេង ដូចក្នុងរូបភាពនេះ៖
ល្បែងនេះមាន ប្រណមតឹងណាស់ គឺពេលកំពុងប្រយុទ្ធ ដណ្តើមកូនគោល ឬ កូនប្រដំគ្នា គេតម មិនអោយ អ្នកវាយទាំងសងខាង យកដៃចាប់កូនគោល ឬ កូនប្រដំនោះ បោះទៅទីរបស់ខ្លួនទេ គ្រាន់តែទាត់នឹងជើងបាន។ បើខាងណាម្នាក់យកដៃចាប់ កូនគោល ឬ កូនប្រដំ គេទុកការនោះជាអសារបង់ ត្រូវយកកូនគោល ឬ កូនប្រដំ ទៅកែសារជាថ្មី។ មួយទៀត គេតម មិនអោយ អ្នកវាយទាំងសងខាងឈរ ឬ រត់ទៅដណ្តើម យកកូនដល់ទីទេរ ត្រណមខាងក្រោយនេះ អ្នកលេងគេប្រយ័ត្នណាស់ ព្រោះដើរខុសត្រណមនេះ រមែងមានគ្រោះថ្នាក់។
ល្បែងនេះ គេយកចាញ់ឈ្នះគ្នា ត្រង់ការដែលគូរប្រយុទ្ធ ដណ្តើមយកកូនគោល ឬ កូនប្រដំ អោយចូលទៅដល់ចុងទីរបស់ខ្លួនបាន។ បើខាងណាគេវាយកូនគោល ឬកូនប្រដំចូលទីខាងគេបាន ឈ្មោះថាគេមានជ័យជម្នះ ហើយគេលេងសារជាថ្មីឡើងវិញ ត្រាតែដល់ពេលឈប់លេង ទើបគេយកចំនួនលើក ដែលឈ្នះចាញ់ នោះមកគិតមើល អោយដឹងថា ខាងណាឈ្នះប៉ុន្មានលើក ខាងណាចាញ់ចំនួនប៉ុន្មានលោក គឺឈ្នះប៉ុន្មាន ទល់និងចាញ់ប៉ុន្មាន តែគ្រាន់តែជាកិត្តិយស ឥតមានស៊ីសង ជាវត្ថុអ្វីទេ។
តាមសេចក្តីឱ្យការណ៍ខ្លះថា ល្បែងនេះនៅស្រុកខ្លះ គេយកស្រកីដូងយកមកឆ្មូល ចងឱ្យមូលធ្វើជាកូនបាល់ ហើយគេទាត់ដោយជើង។ របៀបយកចាញ់ យកឈ្នះ ប្រហែលគ្នានឹងកូនគោលឈើ ដែលវាយដោយដំបងនោះដែរ ល្បែងនេះជាល្បែង របស់ខ្មែរសម័យបុរាណ ដែលរាប់ចូលក្នុងពួកកីឡាសល់ទាត់ បាល់ទះ កូនឈ្លី ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះបាន៕
សូមចូលអាន-ឈ្វេងយល់ប្រវត្តិល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ៖ ទីដប់បួន ល្បែងទាញព្រ័ត្រ!
សូមចូលអាន-ឈ្វេងយល់ប្រវត្តិល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ៖ ទីដប់បី ល្បែងសី!
សូមចូលអាន-ឈ្វេងយល់ប្រវត្តិល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ៖ ទីដប់ពីរ ល្បែងគោះត្រឡោក!
