សិល្បៈជាតិ៖ ពិធីបុណ្យអុំទូក គឺជាពិធីជួបជុំដ៏ធំមួយដែលខុសប្លែកពីពិធីបុណ្យនានាដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគ ច្រើនធ្វើដំណើរចាកចេញពីរាជធានីភ្នំពេញឆ្ពោះទៅភូមិស្រុក ឬតំបន់កម្សាន្តនានា រីឯពិធីនេះគឺប្រជា ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនបាននាំគ្នាធ្វើដំណើរមកពីខេត្តនានា មកទស្សនាការប្រណាំងទូកនៅរាជធានីភ្នំពេញ ដែលជាបេះដូងនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ពិធីនេះត្រូវបានគេប្រារព្ធធ្វើតាំងពីសម័យបុរាណមកម្ល៉េះគឺក្នុងគោលបំណងដើម្បីរំលឹកដល់គំរូវីរភាពដ៏អង់អាចក្លាហានរបស់កងទ័ពជើងទឹកខ្មែរ ដែលដឹកនាំដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ហើយបានទទួលជ័យជំនះដោយរំដោះទឹកដីរួចផុតពីការជិះជាន់របស់ពួកខ្មាំងសត្រូវ (ចាម) ដែលបានចូលមកឈ្លានពានត្រួតត្រាខ្មែរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ (គ.ស. ១១៧៧–១១៨១) ដែល មានភស្តុតាងនៃរឿងចម្បាំងគ្រានោះ មានឆ្លាក់នៅជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន និងបន្ទាយឆ្មារ មានឆ្លាក់កង ទ័ពទូកជាច្រើនមហិមា និងមានព្រះឆាយាលក្ខ័នៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ប្រថាប់ឈរលើទីតាំងនាវាចម្បាំង ដោយទ្រង់ធ្នូនិងដំបងយ៉ាងស្វាហាប់ក្នុងចំណោមទ័ពទូកទាំងឡាយ ។
សូមបញ្ជាក់ថា នៅអំឡុងឆ្នាំ១១៧៧ ចាមបានលើកទ័ពមកធ្វើការវាយលុក ត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុ ជាអស់រយៈពេលប្រមាណ៤ឆ្នាំ ខណៈនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ ដោយ ចំណាយពេលវេលារៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រកងទ័ពដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងចាម រហូតទទួលបានជ័យជំនះ ហើយព្រះអង្គក៏បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ និងដឹកនាំប្រទេសជាតិនាឆ្នាំ១១៨១ ដោយបានធ្វើឱ្យប្រទេស ជាតិមានការរីកចម្រើនរុងរឿងគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
តាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិលាចារឹកនានា បាន បញ្ជាក់ថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ទ្រង់បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិនៅរាជធានីសោធបុរៈ និងរៀបចំកសាង ប្រទេសជាតិឡើងវិញ ដូចជា កសាងប្រាសាទ សាលាសំណាក់ មន្ទីរពេទ្យ ផ្លូវថ្នល់ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រស្ទើរ តែពាសពេញផ្ទៃប្រទេស។ ចម្លាក់នៃចម្បាំងរបស់កងទ័ពជើងទឹក ដែលត្រូវបានគេឆ្លាក់ជាប់នឹងជញ្ជាំង ប្រាសាទ មានលក្ខណៈរស់រវើក ល្អប្រណីតគួរឱ្យគយគន់ ដែលក្នុងនោះមានរូបព្រះឆាយាលក្ខណ៍ន ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលទ្រង់ប្រថាប់លើនាវាចម្បាំង ដោយមានកាន់ធ្នូនិងដំបង ហើយមានកងទ័ពចូល រួមប្រយុទ្ធយ៉ាងអង់អាចក្លាហាន។
ចម្លាក់នៃកងទ័ពជើងទឹកនេះ ត្រូវបានកុលបុត្រខ្មែរជំនាន់ក្រោយ ចងចាំពីគុណបំណាច់របស់បុព្វ បុរសខ្លួន ដែលបានរំដោះទឹកដីឱ្យរួចពីការត្រួតត្រារបស់ខ្មាំងសត្រូវ ហើយនាំគ្នាប្រារព្ធធ្វើពិធីអុំទូកដើម្បី រំលឹកគុណបំណាច់ដ៏ថ្លៃថ្លានេះជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហើយដែលពិធីនេះ មានតាំងពីសម័យមហានគររហូតមក គឺ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតែងប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យអុំទូក ដើម្បីធ្វើការប្រឡងប្រណាំងទូកគ្រប់ប្រភេទ ទាំងបុរស និង នារី និងមកពីគ្រប់ខេត្តក្រុងរាជធានី។
តាមឯកសារល្បែងប្រណាំងទូករបស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់និពន្ធដោយលោក ថាច់ ប៉ែន ហៅប៉ាង អាចារ្យនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតរងខេត្តឃ្លាំងកម្ពុជាក្រោមបានឱ្យដឹងថា៖ នៅសម័យលង្វែក ព្រះអង្គច័ន្ទទី១ ទ្រង់តាំងពញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាលជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម ស្រុកបាសាក់ ឱ្យរៀបចំកងទ័ពជើង ទឹកចែកចេញជាបីក្រុម។ ក្រុមទី១ ទ័ពស្រួច ហាត់ច្បាំងដោយទូកអុំ មានទំនងដូចទូកងខ្មែរសព្វថ្ងៃ នេះ។ ក្រុមទី២ ជាទ័ពជំនួយហាត់ច្បាំង ដោយទូកចែវពីរជួរ មានទំនងដូចទូកចែវប្រណាំងសព្វថ្ងៃ និង ក្រុមទី៣ ទ័ពបាសាក់ ជាទូកធំមានដំបូល មានក្ដោងដូចទូកប៉ុកចាយ តែរាងស្តួចវែង សម្រាប់ផ្ទុកស្បៀងកងទ័ព។
នៅក្នុងការហាត់ចម្បាំងនេះ គេបានកំណត់ នៅថ្ងៃពេញបូណ៌មី ខែអស្សុជ រដូវចេញវស្សា ត្រូវ អ្នកព្រឹទ្ធាចារ្យ និងនាម៉ឺនព្រះពញាគ្រប់ខេត្តទាំងអស់ មកជួបជុំគ្នានៅមន្ទីរស្និទ្ធភូបាល ហើយអ្នកទាំងអស់ នោះ ទៅកាន់ទីអារាម ដើម្បីធ្វើទានសីលតាមទំនៀមព្រះពុទ្ធសាសនា និងកំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មី ខែកត្តិក រដូវអកអំបុក មន្ត្រីទាំងបួនទិសកេណ្ឌទាហានជើងគោក ជើងទឹក មកប្រជុំគ្នានៅមុខបន្ទាយស្ដេចត្រាញ់ ដើម្បីប្រឡងឫទ្ធិគ្នារយៈពេលមួយថ្ងៃមួយយប់។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឱ្យល្បងប្ញទ្ធិនៅទន្លេពាមកន្ថោរ ក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះ ជាទីប្រជុំទឹកគ្រប់ខេត្ត និងទៅមកបានស្រួល។ តាមលក្ខន្តិកៈនេះ ត្រូវមួយឆ្នាំ ប្រជុំពីរលើក រាល់តែឆ្នាំតទៅ។
ប្រការដែលលោក ស្និទ្ធភូបាល តាត ជាស្ដេចត្រាញ់ នៅស្រុកបាសាក់ បាន ចាត់ការថែរក្សា ស្រុកភូមិទាំងនេះ ធ្វើតាមច្បាប់ក្បួន របស់លោក ក្រឡាពាស នាម មោះ ធ្វើជាស្តេចត្រាញ់ ក្នុងដែនបាសាក់ កាលរាជព្រះមហាក្សត្រ ព្រះនាម ព្រះបាទ បទុមសុរិយវង្ស មានឫទ្ធិចេស្តាខ្លាំងណាស់។ ការធ្វើបែបនេះ ស្រុកមានសេចក្ដីក្សេមក្សាន្ត ពុំដែលមានចោរ ឬសឹកសត្រូវអ្វីមួយក្នុងប្រទេសម្ដងសោះ ឯការហាត់ច្បាំងសឹកសង្គ្រាម ដោយក្បួនទូកនោះ លុះយូរៗទៅ ក៏ជាប់ជាទំនៀមប្រណាំងទូកទៅ។ ដូច្នេះ ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានវិធីហ្វឹកហ្វឺន ពិធីសម យុទ្ធកងទ័ព ដែលនេះជាប្រពៃណីជាប់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ យើងអាចសន្និដ្ឋានទៀតថា យើងធ្វើពិធីនេះរៀង រហូត មកពីជាប់តំណរសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះ។
ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនៃធម្មជាតិ ជាពិសេសរបបខ្យល់រដូវ ដែលជាការចាប់ផ្ដើមនៃរដូវរំហើយ ដូនតា ខ្មែរបានបង្កើត និងប្រារព្ធប្រពៃណីនេះឡើង ចង់បង្ហាញនូវគោលគំនិតសំខាន់ៗ ដូចជា៖
– ដើម្បីរំលឹក និងចងចាំពីគុណបំណាច់របស់បុព្វបុរសខ្លួន ដែលបានរំដោះទឹកដីឱ្យរួចពីការត្រួត ត្រារបស់ខ្មាំងសត្រូវ ដើម្បីសម្ដែងមនោសញ្ចេតនា ដឹងគុណចំពោះ ទន្លេមេគង្គនិងទន្លេសាប ដែលបាននាំដីល្បាប់ មានជីវជាតិយ៉ាងសំខាន់ បង្កបាននូវធនធានសម្បូណ៌បែប ពោលគឺជាការដឹងគុណចំពោះទឹកនិងដីដែល យើងទាំងអស់គ្នាបានរស់នៅយ៉ាងសុខសាន្តនេះ ព្រោះទឹកជាព្រះមេ (យើងតែងហៅទឹកភ្លៀងថា ១មេ ឬ ២មេ) ដែលសង្គមយើងឱ្យតម្លៃទៅលើទឹក។ ដូច្នេះ ទឹកមានតម្លៃណាស់ចំពោះមនុស្ស សត្វ និងរុក្ខជាតិ។ បើគ្មានទឹក គឺគ្មានជីជីវិត តួយ៉ាងដូចជាទន្លេសាបដែលតំណាងឱ្យអត្តសញ្ញាណ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ ប្រជាជនខ្មែរទូទៅដែលរស់នៅតាមដងទន្លេ ព្រោះទន្លេសាបជាជម្រកត្រីដ៏ធំមួយ ហើយដីល្បាប់ដែលហូរ ចូលតាមជំនន់នៃទន្លេមេគង្គជារៀងរាល់ឆ្នាំ បានបង្កើតជាដីមានជីជាតិសម្រាប់ដំណាំកសិកម្ម ដែលប ញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា ទន្លេបាននាំមកនូវសំណាងល្អដល់សង្គមខ្មែរ ពោលគឺជាប្រភពនៃជីវិត ដោយសារ ហេតុផលល្អៗទាំងនេះហើយ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរប្រារព្ធធ្វើបុណ្យអុំទូកនេះឡើងដើម្បីតបស្នងសងគុណ ហើយក៏ចំពេលដែលទឹកបឹងទន្លេសាបត្រូវហូរបញ្ច្រាស(ហក) ចុះទៅទន្លេមេគង្គវិញនាខែតុលា និងវិច្ឆិកានេះ ដែលជាការសម្គាល់នូវរដូវនេសាទប្រចាំឆ្នាំ ហើយរដូវចម្រូតក៏នឹងឈានចូលមកដល់ផងដរ។
-ការតបស្នងសងគុណវត្ថុស័ក្តិសិទ្ធិ ក្នុងលោកជារួមមាន ព្រលឹងធម្មជាតិ និងដូនតាដែលបានជួយ ជ្រោមជ្រែង ក្នុងការធ្វើឱ្យមានកំណើនភោគផលជាវិជ្ជមាន។
– ដើម្បីបង្កើន និងបង្កើតមេត្រីភាព ភាតរភាពសាមគ្គីភាព រវាងបុគ្គល និងបុគ្គលក៏ដូចពង្រឹង ពង្រីកឡើងវិញនូវចំណងមិត្តភាព៕
ប្រភព៖ ឯកសារស្រាវជ្រាវបណ្ឌិត ជា វណ្ណី
