សិល្បៈជាតិ៖ បាតុភូតិ ធម្មជាតិ ច័ន្ទគ្រាស ឬសូរ្យគ្រាស នេះ បើតាមដំណាលតៗគ្នា យើងតែងតែឮមកថាកើតចេញពី រាហូ លេបព្រះច័ន្ទ ឬ រាហូ លេបព្រះអាទិត្យ ដោយសារតែខឹងសម្បារដែលទេពទាំងពីរអង្គនេះប្ដឹងព្រះនរាយណ៍ ឱ្យគប់កងចក្រមក ទើបធ្វើឱ្យខ្លួនដាច់មួយកំណាត់ក្រោមរលាយសាបសូន្យ នៅសល់តែត្រឹមទ្រូង ដៃ និងក្បាលប៉ុណ្ណោះ។
ការដែល រាហូ អាចនៅសល់មួយកំណាត់រាងកាយខាងលើនេះ បណ្ដាលមកពីបានលួចផឹកទឹកអម្រឹត ហើយទឹកមន្ដស័ក្ដិសិទ្ធិនេះជ្រាបមកត្រឹមទ្រូង ទើបកងចក្ររបស់ព្រះនរាយការណ៍កាត់ដាច់តែត្រឹមទ្រូងចុះក្រោយ ដែលមិនទាន់មានសារជាតិទឹកអម្រឹតជ្រាបដល់។
នៅក្នុងទេពកថារបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា រាហូ ជាឈ្មោះអសុរៈ ឬ (យក្ស) ដែលជួនកាលហៅថា «ព្រះកាល»។ រូបចម្លាក់របស់ រាហូ ដែលបន្សល់នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទ ផ្ដែទ្វារប្រាសាទ ឬនៅតាមវត្តក្ដី គឺមានត្រឹមទ្រូង ដៃ និងក្បាល ដែលមើលទៅគួរឱ្យខ្លាច។
ដំណើរដើមទងនៃដំណាលរបស់ព្រះរាហូនេះ គឺផ្ដើមចេញពី ទេវកថា រឿង កូរសមុទ្រទឹកដោះ នៅពេលដែល ទេព ឬសូរ និង អសូរ ឬយក្ស ពួតដៃគ្នាកូរសមុទ្រដើម្បីរកទឹកអម្រឹត។ ពេលកូរបានទឹកអម្រឹតហើយ រាហូដែលជាយក្ស បានលួចផឹកទឹកអម្រឹតមុនគេ ពេលនោះព្រះអាទិត្យ និងព្រះច័ន្ទ ដែលមានចក្ខុទិព្វ បានទូលថ្វាយទៅព្រះនរាយណ៍ ដំបូងឡើយព្រះនរាយណ៍ចោលកងចក្រទៅចំតែមិនដាច់ក្បាល ព្រោះមានថាមពលទឹកអម្រឹតជួយ ក្រោយមកព្រះនរាយណ៍ចោលកងចក្រម្ដងទទៅពាក់កណ្ដាលទ្រូង ក៏ដាច់ ត្រឹមទ្រូង ព្រោះទឹកអម្រឹតជ្រាបត្រឹមហ្នឹង ដូច្នេះទើបរាហូមាន តែក្បាល ទ្រូង និងដៃទាំងពីរប៉ុណ្ណោះ ដែលជាអមតៈ។ ដោយសារតែខឹង ព្រះអាទិត្យ និងព្រះច័ន្ទ ទើបឱ្យតែជួប រាហូ តែងតែចាប់លេប ព្រះច័ន្ទ និងព្រះអាទិត្យ ប៉ុន្តែដោយមានតែក្បាល ទើបបានត្រឹមតែលេបហើយធ្លាយចេញមកក្រៅដោយសារតែគ្មានពោះផ្ទុក។
រាហូ ពេញនិយមណាស់ក្នុងសង្គមខ្មែរតាំងពីសម័យបុរាណ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ដោយមានឆ្លាក់ជាប់នៅតាមប្រាសាទ និងគូរជាគំនូរនៅតាមវត្តអារាមនានា។ ចម្លាក់រាហូឃើញមានជាក្បាច់លម្អប្រាសាទ នៅលើផ្ដែរ ហោងជាង សរសរផ្អោប ជើងទម្រ ទ្រនាប់ក្បាច់ផ្កាឈូក (ដាក់នៅជណ្ដើរ ឬទ្វារ មុនឡើងឬចូលទៅតួណាមួយនៃប្រាសាទ) និងនៅលើមឈូសថ្មបុរាណ ដូចមាននៅបន្ទាយសម្រែ។ តែបើជាគំនូរឃើញមានឆ្លាក់ហោរជាង សសរ ជញ្ជាំងរបស់វត្ត នៅលើឡានដឹកមឈូស លម្អលើមឈូស លម្អលើហោជាងនៃភ្នំយោង ឬមេរុ។ល។ រាហូ ក៏មានឆ្លាក់នៅលើខ្លោងទ្វារចូលវត្តច្រើនដែរ។
សម្រាប់ ទេព ប្រចាំទិសនីមួយៗរបស់ខ្មែរ រាហូ នៅប្រចាំទិសឦសាន ដែលជាទិសតំណាងឱ្យសេចក្ដីស្លាប់ និងកើត នៅក្នុងជំនឿខ្មែរ ដែលគំនិត ស្លាប់ និងកើត នៃរាហូ នេះមានទំនាក់ទំនងនឹង ច័ន្ទគ្រាស និងសូរ្យគ្រាសដែរ។ នៅក្នុងន័យនេះគេចង់បង្ហាញថា ពេលដែលរាហូលេបព្រះអាទិត្យ ឬព្រះច័ន្ទអស់ ពេលនោះងងឹត ដោយភាពងងឹតតំណាងឱ្យសេចក្ដីស្លាប់ ពេលណែនពោះខ្ជាក់មកវិញ ឬមានពន្លឺវិញ គឺតំណាងឱ្យការ កើត ឡើងវិញ។ បើតាមប្រសាសន៍ សាស្ត្រាចារ្យ អាំង ជូលាន ដែលជានរវិទូម្នាក់ បានរកឃើញថា បើយើងពិនិត្យឱ្យល្អិតល្អន់ ស្ទើតែគ្រប់ចម្លាក់ ឬគំនូររាហូទាំងនោះ បើត្រលប់រូបចម្លាក់១៨០ដឺក្រេ យើងអាចឃើញរូបរាហូដែលបញ្ច្រាសនោះមួយទៀត ត្រង់នេះលោកសាស្ត្រាចារ្យយល់ថា គំនិតរបស់ខ្មែរ ឬជាងចម្លាក់ក្ដី ជាងគំនូរក្ដី យល់ន័យរបស់រាហូពោល គឺតំណាងឱ្យស្លាប់ និងកើតឡើងវិញ។
ចំពោះពាក្យថាដែលហៅថា ព្រះកាល និយាយឱ្យងាយយល់ កាល សំដៅដល់ ពេល ឬពេលវេលា ដែល ពេល បញ្ជាក់ ពី យប់ និងថ្ងៃ តំណាងឱ្យភាព ងងឹត និង ភ្លឺ ជាដំណើរទៅមក ហៅថា វដ្ដ ដែលកើតឡើងមិនចេះចប់ បើប្រៀបមកមនុស្សយើង ជាពិសេសនៅក្នុងន័យជំនឿគឺ ស្លាប់ហើយ កើត ឡើងវិញ ដែលចេះតែបន្តមិនចប់មិនហើយ៕
ដូនតាខ្មែរមានចំនេះខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងបរមត្ថវិទ្យាដែលយល់ស៊ីជម្រៅពីច្បាប់ធម្មជាតិ ឬដំណើរវិលជុំរបស់ចក្រវាឡ។ បាតុភូតធម្មជាតិទាំងឡាយត្រូវបានដូនតាបំលែងជាសាច់រឿងតាក់តែងជាគាថា ឲ្យស្របតាមច្បាប់សកល បន្សល់នូវប្រស្នាតាមភាសាថ្ម ទុកកំដរមនោសញ្ចេតនាជាតិសាសន៍ខ្មែររួមថែទឹកដីឲ្យត្រូវអត្ថន័យវប្បធម៌មហានគរ៕
