ទីបំផុត «គុនល្បុក្កតោ» ត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌអរូបិយពិភពលោករបស់មនុស្សជាតិ ដោយអង្គការយូណេស្កូ UNESCO ជាផ្លូវការ ក្រោយសម្រេចនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនាប្រទេសម៉ារ៉ុក នៅយប់ថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ម៉ោង១០:៣៥នាទីយប់។
យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្ប:
ល្បុក្កតោ ឬ ជាអក្សរឡាតាំង Bokator ឬ Labokkatao គឺជាក្បាច់គុនវប្បធម៌ខ្មែរ ដែលរួមមានការប្រយុទ្ធ ការគេចពីសត្រូវ និងការប្រើប្រាស់អាវុធជាដើម។ គុនល្បុក្កតោ គឺជាក្បាច់គុនដ៏ចំណាស់មួយរបស់ខ្មែរ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយជនជាតិខ្មែរនៅលើទឹកដីខ្មែរ តាំងពីមុនការមកដល់នៃអរិយធម៌ឥណ្ឌា កាលពីជាង ២ពាន់ឆ្នាំកន្លងមកហើយ។
«ល្បុក្កតោ» គឺជាបន្សំនៃពាក្យ ល្បុក្ក បូកនឹង តោ មានន័យថាសត្វតោមហាកម្លាំង ឬមហាថាមពល។ ល្បុក្កតោត្រូវបានយកទៅប្រយុទ្ធគ្នានៅសមរភូមិ។ ល្បុក្កតោជាក្បាច់គុនដែលប្រើកែង ជង្គង់ ស្នងជើង ដៃ ជើង និងក្បាលជាដើម។ ក្នុងនោះ ស្នា ត្រគាក និង ម្រាមដៃសុទ្ធតែអាចប្រើដើម្បីសម្លាប់គូបដិបក្ខបាន។ អាវុធដំបងឫស្សី និង ដំបងខ្លីក៏ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ដែរ។
ការប្រើក្រមា នៅពេលគេវាយគ្នា គេតែងតែពាក់ឯកសណ្ឋានដូចទៅនឹងទាហានខ្មែរកាលសម័យបុរាណអញ្ចឹង។ ក្រមាត្រូវបានគេចងជុំវិញចង្កេះ ហើយ រង្វេលសូតពណ៌ក្រហម ត្រូវគេឲ្យឈ្មោះថា «ថ្ងៃសង្វារ» ដែលគេចងជុំវិញក្បាល។ ល្បុក្កតោមានក្បាច់ជាច្រើនដូចជាក្បាច់សេះ ក្បាច់ទា ក្បាច់តោ ក្បាច់បក្សី ក្បាច់ស្ដេចស្វា ក្បាច់ដំរី ក្បាច់អប្សរា និង ក្បាច់ក្រពើជាដើម។
បន្ទាប់ពី «គុនល្បុក្កតោ» ត្រូវចុះបញ្ជីដោយជោគជ័យនោះ ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរនេះនឹងក្លាយជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកទី៩របស់កម្ពុជាបន្ទាប់ពី៖ តំបន់អង្គរវត្ត (សម្បត្តិវប្បធម៌រូបី), របាំព្រះរាជទ្រព្យ (អរូបី), ៣. ល្ខោនស្រមោលស្បែក ឬល្ខោនស្បែកធំ (អរូបី), ៤. ប្រាសាទព្រះវិហារ (រូបី), ៥. ល្បែងទាញព្រ័ត្រ (អរូបី), ៦. ចាប៉ីដងវែង (អរូបី), ៧. ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក (រូបី) និង ៨. ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត (អរូបី)។
គួរដឹងថាការស្នើសុំដាក់បញ្ចូលក្បាច់គុនល្បុក្កតោ ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបីនៃមនុស្សជាតិរបស់អង្គការយូណេស្កូ ក្រោមការចង្អុល បង្ហាញពីប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន តាំងពីឆ្នាំ២០១០ មកដល់ឆ្នាំ ២០២២ ទើបទទួលបានជោគជ័យ៕
