ល្បែងចាប់កូនខ្លែង ជាល្បែងរបស់កុមារា-កុមារីជំទង់ៗ តែងលេងក្នុងវេលាយប់ខែភ្លឺ នៅរដូវចូលឆ្នាំ ឬនៅពេលទំនេរ។ តើល្បែងនេះមានប្រវត្តិបែបណា? ហើយគេលេងល្បែងនេះតាមរបៀបណា?
ល្បែងនេះ ពេលគេងគេចាត់ម្នាក់ដែលមានមាឌមាំធំ ឱ្យធ្វើជាមេហ្វេូងហៅថាមេមាន់ ចាត់ច្រើននាក់ឱ្យធ្វើជាកូនមាន់ បើគេចាត់ម្នាក់ទៀត ឱ្យធ្វើជាខ្លែង ចាំចាប់កូនមាន់។ ម្នាក់ៗ គេយកក្រមាក្រវាត់ចង្កេះឱ្យតឹងណែន ការពារកុំឱ្យរបូតសំលៀកបំពាក់។ គេនាំគ្នាបង្កាត់ភ្លើងឱ្យបានជាភ្លក់១តូច ដោយកំទេចឧស ហើយម្នាក់ដែលធ្វើមេមាន់ បញ្ជាឱ្យកូនរបស់ខ្លួនឱ្យតោងចង្កេះតៗគ្នារហូតដល់អស់ ដោយឈរជាជួរ រួចដើរក្រឡឹងព័ទ្ធជុំភ្នក់ភ្លើង។ ជាមួយគ្នានេះ មេមាន់ពោលពាក្យចំអកឡកឡឺយឱ្យន័យទៅខ្លែងថា៖
«ចាប់កូនខ្លែងកូនអត់ ពពេៗញ៉ែកញ៉ក កូនអញតែមួយ។ ផឹកអន្លុងដាំត្រកួន ទន្សាយរត់ពួន ត្រកួនឡើងលាស់។ ទៀន១គូ តាំងយូបាំងព្រះ លើកដៃសំពះ ដូនៗសុំភ្លើង»
ចំណែកម្នាក់ដែលធ្វើខ្លែងឈរធ្វើព្រងើយ កាលបានឮមាន់និងកូនមាន់ស្រែកដូច្នោះ ក៏ដើររូលទៅរកភ្លើង ហើយនិយាយសុំភ្លើងថា «ដូនៗសុំភ្លើង!»។
មាន់ឆ្លើយ៖ រលត់
ខ្លែងសុំថា៖ សុំមួយអង្កត់
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំមួយអង្កត់
មាន់ឆ្លើយថា ៖ រលាយ
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំទឹកបាយ
មាន់ឆ្លើយថា ៖ ឆ្កែលិទ្ធ
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំកាំបិត
មាន់ឆ្លើយថា ៖ មិនទាន់ប្រុង
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំល្ហុង
មាន់ឆ្លើយថា ៖ មិនទាន់ដាំ
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំថ្នាំ
មាន់ឆ្លើយថា ៖ មិនទាន់ហាល
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំផាល
មាន់ឆ្លើយថា ៖ មិនទាន់សិត
ហើយខ្លែងក៏អង្គុយនៅបៀតភ្នក់ភ្លើងនោះ។
ចំណែកមេមាន់ក៏នាំគ្នារបស់ខ្លួនដើរប្រទក្សិណព័ទ្ធជុំវិញខ្លែង និងភ្នក់ភ្លើង ហើយស្រែកច្រៀងទាំងមេទាំងកូនថា ៖
«ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូនមាន់ (បន្ទរ) ៖អាឡយៗ បើមេទៅទាន់ យកមាន់ទៅលាក់ (បន្ទរ) ៖ អាឡយ ៗ
លាក់ទុកឯណា លាក់ក្បាលដំណេក (បន្ទរ)៖ អាឡយ ៗ រលឹកពីដេក វាយមាន់តូងតាង» ។
មាន់ច្រៀងចប់ក៏ឈប់ឈរតម្រៀបគ្នា ។
ខ្លែងក៏ស្រែកសុំភ្លើងម្តងទៀតថា «ដូនៗ សុំភ្លើង» ។
មាន់ឆ្លើយថា «ក្អែកពាំទៅទម្លាក់ក្នុងទឹកទន្លេបាត់ទៅហើយ» រួចក៏ដើរព័ទ្ធជុំវិញខ្លែង និងភ្នក់ភ្លើង ហើយច្រៀងតទៅទៀតថា ៖
«ប្អូនវេញខ្សែសូត្រ បង្ហូតខ្សែគោម (បន្ទរ)៖ អាឡយ ៗ ខ្លែងអើយកុំលោមមិនបានមាន់ទេ (បន្ទរ) ៖ អាឡយ ៗ ហើយឈរស្ងៀម ។
ខ្លែងក៏និយាយទទូចសុំកូន ៖
ខ្លែងសុំថា ៖ ដូនៗឱ្យសុំកូនមុខ
មាន់ឆ្លើយថា ៖ ឪពុកមិនឱ្យ
ខ្លែងសុំថា ៖ សុំកូនក្រោយ
មាន់ឆ្លើយថា ៖ កំបាក់កំបែកយកចុះ
ខ្លែងកាលបានឮមេមាន់ថាឱ្យកូនណាកំបាក់កំបែកដូច្នេះ ក៏តាំងដេញចាប់បេះយកកូនណាដែលនៅក្រោយគេ ឯមេមាន់ខំប្រឹងការពារកូនរបស់ខ្លួនកុំឱ្យគេបេះយកបាន ឯកូនមាន់ ក៏ខំប្រឹងតោងចង្កេះគ្នាយ៉ាងជាប់ រត់ពេនចុះពេនឡើង ខ្លាចខ្លែងចាប់បេះយកខ្លួនម្នាក់ៗបាន។ ជួនក៏ខ្លែងបេះយកកូនបានម្ដង១ ម្ដង២ ទាល់តែអស់ ជួនក៏បេះបានតែ១។ តែគេមានលក្ខខណ្ឌមួយថា បើកូនណារបូតចេញពីមេព្រោះប្រឹងគេចខ្លាំងហើយកូននោះគេក្រាបទៅនឹងដី នោះមេខ្លែងមិនត្រូវចាប់គេទេ។ កាលអស់កម្លាំងហត់រៀងខ្លួនហើយ ក៏ឈប់សម្រាកបន្តិច ហើយផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេងតទៅទៀត កេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់។ ប៉ុន្តែល្បែងបែបដូចគ្នានេះ នៅស្រុកខ្លះ គេហៅន័យតាមរបៀបលេងថា «ល្បែងខ្លែងចាប់កូនមាន់» ក៏មាន។
ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរមួយនេះគឺជាការបង្ហាត់មនុស្សឱ្យចេះប្រុងស្នៀត ប្រុងស្មារតីឱ្យរហ័សរហួន ចេះការពារខ្លួននិងគ្រួសារផង៕
