ថ្ងៃនេះកាលពី៦៣ឆ្នាំមុន តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានចេញសាលក្រមសម្រេចក្ដីឲ្យកម្ពុជាជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើប្រាសាទព្រះវិហារ។ ថ្ងៃនេះ (១៥ មិថុនា ២០២៥) កម្ពុជាដាក់ប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌ម្ដងទៀត លើករណីតំបន់មុំបី ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាមាន់តូច និងប្រាសាទតាក្របី។
យោងតាម សេចក្ដីសង្ខេបករណីប្រាសាទព្រះវិហាររបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា កាលនោះកម្ពុជាលើកឡើងពីករណីកងទ័ពថៃបានកាន់កាប់ផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ខ្លួននៅជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលជាទីសក្ការគោរពបូជារបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ហើយបានស្នើសុំឲ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិប្រកាសបញ្ជាក់ពីអធិបតេយ្យភាពដែនដីលើប្រាសាទនេះជារបស់កម្ពុជា ហើយប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចត្រូវដកកងទ័ព ដែលឈរជើងនៅទីនោះតាំងពីឆ្នាំ ១៩៥៤ ចេញ។ ប្រទេសថៃបានដាក់ការជំទាស់បឋមចំពោះយុត្តាធិការរបស់តុលាការ ប៉ុន្តែត្រូវបានច្រានចោល ដោយសាលក្រមដែលបានប្រកាសនៅថ្ងៃទី ២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៦១។
សន្ធិសញ្ញា បារាំង-សៀម ឆ្នាំ ១៩០៤ គឺជាឯកសារគ្រឹះដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិយកមកពិចារណា។ សន្ធិសញ្ញានេះបានចែងថា នៅក្នុងតំបន់ដែលមិនទាន់ដាច់ស្រេច និងកំពុងពិចារណា ព្រំដែនត្រូវអនុវត្តតាមខ្សែបន្ទាត់ទឹកហូរ ហើយផែនទីរបរបស់ក្រុមការងារគណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនចម្រុះ បានបង្ហាញប្រាសាទនៅខាងទឹកដីកម្ពុជានៃព្រំដែន។ កាលនោះភាគីថៃបានលើកឡើងនូវទឡ្ហីករណ៍ជាច្រើន ដែលមានគោលបំណងបង្ហាញថា ផែនទីនេះមិនមានលក្ខណៈចងកាតព្វកិច្ចទេ។ មួយក្នុងចំណោមអំណះអំណាងជាច្រើនដែលភាគីថៃបានលើកឡើងគឺថា ផែនទីនេះមិនដែលត្រូវបានថៃទទួលស្គាល់ទេ ឬម្យ៉ាងវិញទៀត បើទោះបីជាថៃបានទទួលស្គាល់ក៏ដោយ ក៏ដោយសារតែការជឿខុសថាព្រំដែនដែលបានចង្អុលបង្ហាញត្រូវគ្នានឹងខ្សែបន្ទាត់ទឹកហូរ។
ទោះជាថៃខំលើកឡើងយ៉ាងណាក៏ដោយ តុលាការបានរកឃើញថា ភាគីថៃពិតជាបានទទួលយកផែនទីនេះ ហើយបានសន្និដ្ឋានថា ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦២ តុលាការបានចេញសាលក្រមសម្រេច ឲ្យប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចត្រូវដកកម្លាំងយោធា និងនគរបាល ដែលឈរជើងនៅទីនោះចេញ និងប្រគល់មកឲ្យកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុនានាដែលបានយកចេញពីប្រាសាទតាំងពីឆ្នាំ ១៩៥៤។
បើទោះបីជាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានសម្រេចក្ដីនៅឆ្នាំ១៩៦២ ថាប្រាសាទព្រះវិហារជាកម្មសិទ្ធិរបស់កម្ពុជាក៏ដោយ ក៏នៅមានតំបន់មួយចំនួននៅជុំវិញប្រាសាទ ជាពិសេសតំបន់ទំហំ ៤.៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ នៅតែមានភាពមិនច្បាស់លាស់ និងមិនទាន់បានកំណត់ព្រំដែននៅឡើយ។
នៅឆ្នាំ ២០០៨ អង្គការយូណេស្កូ (UNESCO) បានសម្រេចបញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ការសម្រេចនេះ ត្រូវបានភាគីថៃប្រឆាំង ដោយចាត់ទុកថាការដាក់បញ្ចូលនេះប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនលើតំបន់ជុំវិញប្រាសាទ និងបានបញ្ជូនកងកម្លាំងឲ្យមកឈរជើងនៅតំបន់ជុំវិញប្រាសាទទៀតផង។ ចំណែកឯភាគីកម្ពុជា ក៏មានការព្រួយបារម្ភ និងបានបញ្ជូនកងទ័ពទៅឈរជើងនៅទីនោះដែរ។ ចំនួនកងទ័ពកាន់តែកើនឡើងនាំឲ្យហានិភ័យនៃការផ្ទុះអាវុធកាន់តែខ្ពស់។
ជាមួយគ្នានេះការបកស្រាយក្នុងន័យខុសគ្នាលើសាលក្រមតុលាការ ICJ ពីសំណាក់ភាគីទាំងពី ក៏កាន់តែតឹងសរសៃកឡើងរហូតផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នាជាច្រើនដងច្រើនសានៅចន្លោះឆ្នាំ ២០០៨ ដល់ឆ្នាំ ២០១១។
ដើម្បីបញ្ចប់ភាពមិនច្បាស់លាស់ កម្ពុជាបានដាក់ពាក្យស្នើសុំឲ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បកស្រាយបន្ថែមលើសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១១។ នៅថ្ងៃទី ១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣ តុលាការ ICJ បានសម្រេចជាឯកច្ឆន្ទថា ទឹកដីទាំងមូលនៃភ្នំព្រះវិហារ ដែលប្រាសាទស្ថិតនៅ ក្នុងនោះក៏មានទាំងតំបន់ ៤.៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដែលជាចំណុចជម្លោះផងដែរ គឺស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ស្ថានការណ៍តាមបណ្ដោយព្រំដែនក៏ហាក់ស្ងប់ស្ងាត់ទៅវិញ។ ច្រកទ្វារព្រំដែនដែលធ្លាប់តែបិទ-បើកមិនទៀងទាត់ ក៏ត្រលប់ទៅជាបើកដំណើរការប្រក្រតី ទំនាក់ទំនងការទូត សេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ការផ្លាស់ប្ដូររវាងប្រជាជន និងប្រជាជនមានភាពល្អប្រសើរ។
១២ឆ្នាំក្រោយ ផ្ដើមចេញពីការលបចូលបាញ់របស់កងទ័ពថៃ មកលើលេណដ្ឋានកងទ័ពកម្ពុជាដែលឈរជើងយូរមកហើយនៅតំបន់មុំបី ខេត្តព្រះវិហារ ជម្លោះព្រំដែនក៏ចាប់ផ្ដើមលាប់ឡើងវិញ និងកម្រើកដល់តំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាមាន់តូច និងប្រាសាទតាក្របី។ ភាគីកម្ពុជាតែងបង្ហាញឆន្ទៈខ្លួនចង់បានព្រំដែនសន្តិភាព សហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍ ព្រមទាំងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសជិតខាង ដូច្នេះកម្ពុជាបានសម្រេចបញ្ជូនករណីតំបន់ទាំង៤ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិតែម្ដង។ សំណុំរឿងករណីទាំង៤ត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការ ICJ នៅថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលជាថ្ងៃខួប ៦៣ឆ្នាំ នៃសាលក្រម ICJ សម្រេចឲ្យកម្ពុជាជាម្ចាស់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ការបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះក៏ធ្វើឡើងអំឡុងពេលកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មការចម្រុះខណ្ឌសីមា និងការបោះបង្គោលព្រំដែនគោកកម្ពុជា-ថៃនៅរាជធានីភ្នំពេញ ដោយករណីដែលបានបញ្ជូនទៅតុលាការអន្តរជាតិខាងលើពុំបញ្ចូលក្នុងរបៀបវារៈប្រជុំនោះទេ៕
អត្ថបទ៖ ឈិន ធារ៉ាត់
